تعریف استرس
تعاریف زیادی از استرس شغلی ارائه‌شده است و در اینجا فقط به چند مورد آن اشاره می‌شود. در تعریف اول، استرس را برانگیختگی روح و جسم در پاسخ به خواسته‌های تحمیل‌شده به آن تعریف می‌کند. در تعریف دوم، استرس را نوعی رابطه بین فرد و محیط می‌دانند. که فرد فراتر از توان خود قلمداد می‌کند و رفاه او را به مخاطره می‌اندازد. به‌عبارت‌دیگر، آن‌ها مانند استرس را ناشی از تقاضاهایی می‌دانند. که به فرد تحمیل می‌شود و او فراتر از توان فرد خود برای تحقق آن می‌بیند؛ بنابراین، این میل به‌عنوان یک تهدید تلقی می‌شود و بنابراین به‌نوعی تقابل نیاز است.
استرس را می‌توان بازخوردهای روحی و روانی، جسمی، عاطفی و رفتاری انسان‌ها در برابر هرگونه تهدید یا فشار داخلی یا محیطی تلقی کرد. استرس ازنظر روانشناسی به‌عنوان حالتی که افراد در مواجه با تقاضا، موانع، فرصت یا تهدید تلقی می‌کنند اطلاق می‌شود. علاوه بر این، شناخت علائم در پاسخ به استرس و شناسایی استرس برای کاهش و جلوگیری از استرس بیش‌ازحد بسیار مهم است. در مطالعات قبلی استرس به‌طورمعمول از سه تعریف مختلف از استرس استفاده‌شده است که شامل: محرک، پاسخ یا رابطه بین محرک و پاسخ.
محرک یک نیروی خارجی یا شرایط محیطی است که نیاز به واکنش جسمی یا روانی فرد دارد. از تحریک به‌عنوان عامل استرس‌زا نیز یاد می‌شود. پاسخ (فشار) را تأثیر نیروها بر فرد یا علائم استرس می‌نامند. به‌عبارت‌دیگر، پاسخ متضمن یک رویداد بیرونی یا محیطی برای فرد است. محققانی که از این تعریف استرس استفاده می‌کنند به تعامل بین شرایط یا رویدادهای محیطی و واکنش فرد به بیماری اشاره می‌کنند. استرس، بسته به سطح آن، توانایی تشویق یا اختلال در کار را دارد. سطوح استرس بیش‌ازحد ممکن است بر کیفیت کار کارکنان تأثیر منفی بگذارد.
سه نظریه عمومی استرس شامل: 1) نظريه عيني استرس، 2) نظريه زمينه قبلي، 3) نظريه الگوي شخصيت
نظریه عینی استرس توسط هانس سلیه ارائه شد و تأکید می‌کند که استرس سیستم انگیزشی و همدردی بدن را تحریک می‌کند. بر اساس نظریه زمینه قبلی در برخی افراد شرایط مساعدتری به جهت ابتلا به اختلال استرس وجود دارد. در این رابطه، آنچه بیشتر مؤثر به نظر می‌رسد وجود برخی از استعدادهای موروثی است، مانند استعداد اضطراب و استرس است. حساسیت متفاوت افراد مختلف به یک نوع محرک مشابه، این نظریه را تأیید می‌کند؛ اما آنچه فقط وراثت این نظریه را زیر سال می‌برد. نقش عوامل روانی در افراد است، مانند میزان اطمینان فرد از حمایت اجتماعی در برابر استرس می‌باشد. هرکدام از این‌ها نقش ویژه‌ای در تشدید یا کاهش اثرات استرس بر فرد دارند. بر اساس این نظریه، عواملی مانند مدت و شدت، پیش‌بینی پذیری استرس، میزان کنترل، سطح اعتمادبه‌نفس، احساس کارآمدی و همچنین نحوه شروع در میزان و نحوه واکنش فرد دخیل هستند. # تعریف استرس
استرس شغلی
زندگی استرس‌زا و مضطرب قرن حاضر، استرس را به یک موضوع مهم در رفتار سازمانی تبدیل کرده است. به دلیل افزایش رقابت، کارکنان ملزم به ارائه کار بیشتر، کیفیت بهتر، در زمان کمتر و منابع کمتر هستند. بنابراین کارکنان سازمان در معرض استرس‌های مختلف قرار می‌گیرند. استرس شغلی یکی از مهم‌ترین مخاطرات شغلی درزمان حاضر می‌باشد.
استرس شغلی را می‌توان ترکیبی از عوامل استرس‌زا و موقعیت‌های در ارتباط با شغل دانست که اکثر افراد بر استرس‌زا بودن آن‌ها توافق دارند. در تعریفی دیگر از استرس شغلی، تعامل بین شرایط کار و خصوصیات فردی کارمند به‌گونه‌ای است که خواسته‌های محیط کار فراتر از توان افراد است می‌باشد . استرس شغلی امروزه یکی از مهم‌ترین پدیده‌های زندگی اجتماعی بدل شده است. که تهدیدی برای سلامت نیروی کار است، آن‌چنان‌که سازمان بین‌المللی کار صریحاً اعلام می‌کند استرس از شناخته‌شده‌ترین پدیده‌های می‌باشد که سلامت کارگران را تهدید می‌کند. سازمان بهداشت جهانی همچنین تأکید می‌کند که کارگرانی که در معرض استرس شغلی هستند. دارای انگیزه کمی برای زندگی، تولید کمتر و ایمنی کمتر در محل کار هستند و رضایت شغلی کمتری دارند..
استرس شغلی ترکیبی از عوامل استرس‌زای محیط کار، ویژگی‌های شخصی و عوامل استرس‌زای خارج از سازمان است. این عوامل استرس‌زا می‌توانند منجر به بیماری واقعی و علائم آن در محل کار شوند . این عوامل در منابع انسانی را می‌توان به سه گروه دسته‌بندی کرد: دسته اول، “عوامل استرس‌زای سازمانی که مستقیماً با شغل و محیط کار ارتباط دارند”؛ دسته دوم ” رویدادهای را شامل می‌شوند. که به سازمان مربوط نمی‌شوند، مانند خصوصی کارکنان مشکلات زندگی، نگرانی‌ها در برنامه‌های آتی” دسته سوم، “عوامل تنش‌زای فردی مانند تیپ شخصیتی که باعث درک انسان از محیط می‌شود. عوامل ذکرشده ریشه استرس را به وجود می‌آیند، اما باید توجه داشت که عوامل استرس‌زای سازمانی، رویدادها زندگی و عوامل تنش‌زا فردی بر یکدیگر تأثیر می‌گذارد. # تعریف استرس
عوامل استرس‌زای شغلی و سازمانی عبارت‌اند از:
موقعيت شغل شرايط محيط كار مانند چگونگي دكوراسيون اتاق باوجود عوامل فيزيكي مانند سروصدا دود و گرما نيز می‌تواند استرس‌زا باشد. افراط وتفریط در كار و سخت دانستن كار نيز از عوامل ايجاد فشار رواني است.
ابهام نقش و تعارض نقش در انجام وظایف در سازمان: .ابهام نقش در فرد بر اساس عدم قطعیت نقش وی در چارچوب کار و محدوده مسئولیت‌های وی و عدم قطعیت اهدافی که باید برای دستیابی به آن تلاش کند . ابهام نقش زمانی افزایش می‌یابد که محدوده شغلی و مسئولیت‌ها ساختاریافته یا ضعیف تعریف‌نشده باشد.
سطح مسئوليت و حجم كار:.سطوح وظایف سازمانی و حجم کار مسئولیت‌های شغلی استرس‌زا برای کارکنان عبارت‌اند از: اضافه‌بار شغلی، کار بیش‌ازحد سریع، مهلت‌های قوی و تعلیق
منزلت اجتماعي:
وضعیت اجتماعی در دوران بازنشستگی و همچنین دست یافتن به موقعیت اجتماعی بالاتر از وضعیت اول خود می‌تواند عامل استرس تلقی شود . مطالعات متعدد نشان داده است که بزرگ‌ترین دغدغه سالمندانی که به سن بازنشستگی رسیده‌اند. موضوع امور مالی و حفظ کیفیت زندگی در شرایطی است که با سال‌های قبل از بازنشستگی آن‌ها مشابه و قابل‌مقایسه باشد
روابط بين كاركنان: روابط کارکنان در محل کار، به دلایل متعدد، زمینه‌ای بسیار مناسب برای رشد بذر استرس است. هر جا که مردم برای رسیدن به هدفی دورهم جمع می‌شوند، احتمال بروز هرگونه درگیری وجود دارد. تضاد شخصیت‌ها و نقش‌ها و وظایف نامشخص از ویژگی‌های بارز کار تیمی است . # تعریف استرس
برخی از محققان معتقدند تفاوت‌های فردی مانند مهارت‌های شخصیتی و استقامتی مهم‌ترین عوامل در پیش‌بینی این است. که آیا شرایط کاری خاصی باعث ایجاد استرس می‌شود یا خیر. آنچه برای یک نفر ممکن است استرس‌زا باشد ممکن است برای شخص دیگر چندان آزاردهنده و سخت نباشد. این باور نشان می‌دهد که راههای جلوگیری از استرس شغلی باید بر کارکنان و شیوه‌های کمک به آنان متمرکز باشد، اما شواهد نشان می‌دهد. که شرایط کاری خاص برای اکثر افراد استرس‌زا است. استرس‌زاترین شرایط کاری شرایطی است که در آن کارکنان در شرایطی که انتظارات زیادی از آن‌ها وجود دارد احساس درماندگی می‌کنند .
تضاد کار و خانواده
کار و خانواده اجزای ضروری زندگی هر فرد محسوب می‌شود که هر یک جنبه‌ای منحصربه‌فرد از خلق‌وخو افراد را تشکیل می‌دهند. بنابراین، توازن این ابعاد در زندگی افراد مهم است؛ زیرا برای حفظ تعادل، افراد ممکن است دچار تعارض شوند. تعارض کار و خانواده هنگامی رخ می‌دهد که افراد در موقعیتی قرار می‌گیرند که باید نقش‌های و مسئولیت‌های متفاوتی را بر عهده گیرند که نیاز به زمان، انرژی و تعهد جداگانه دارد. و همه این نقش‌ها باهم تداخل داشته باشند .
و هرکدام باعث تنش در فرد می‌شوند. استرس در افراد زمانی ایجاد می‌شود که در اجرای برنامه‌های خود دچار ناسازگاری شده و بین برنامه‌های ناسازگار تضاد ایجاد شود؛ زیرا افراد دارای منابع روانی، زمان و انرژی محدودی هستند. و هر برنامه زندگی سعی می‌کند از این منابع محدود استفاده کند. و این باعث ایجاد ناسازگاری برای افراد می‌شود؛ بنابراین، برای آنکه به تعادل دست پیدا کنند افراد نیازمند به اختصاص زمان مساوی، فعالیت، مسئولیت و تعهد به هر یک از نقش‌هایی که ایفا می‌کنند، دارند. # تعریف استرس
تعارض کار و خانواده
بر اساس مبانی مختلف زندگی شکل می‌گیرد. که شامل 3 گونه می‌شود: 1) تعارض مبتنی بر زمان: زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار زمانی که در یک منطقه از کار صرف می‌شود به دلیل برآوردن نیازهای منطقه دیگر اختلال داشته باشد. ؛ 2) تعارض بر اساس استرس یا فشار: هنگامی رخ می‌دهد که عملکرد یک نقش به دلیل نقش استرس‌زای مقابل کاهش می‌یابد. 3) تعارض مبتنی بر رفتار: شامل مشکلات ناشی از رفتار فرد ایجاد می شود که از تغییر نقش ها ایجاد می‌شود.
بنابراین ، طبق آنچه بیان شد ، این تضاد می‌تواند زمان محور ، استرس محور و رفتارگرا باشد. هرکدام باعث ایجاد استرس روانی در افراد می‌شوند. بسیاری از محققان عوامل کاری را که در تعارض کار و خانواده نقش دارند شناسایی کرده‌اند. و دریافتند که تعداد کم نوبت‌ها و انعطاف‌پذیری کار ، حجم کار و ساعات کار طولانی باعث ایجاد اختلالات جدی در تعادل بین کار وزندگی می‌شود ، که همچنین سلامت کارکنان را تهدید می‌کند . # تعریف استرس
کار و خانواده دو مورد درهم‌تنیده هستند که بسیار مهم می‌باشند که ترکیب آن‌ها بسیار دشوار است . بنابراین ، تعارض زمانی رخ می‌دهد که شخص بین دو نقش ناچارا باید یکی را انتخاب می‌کند. به‌عبارت‌دیگر ، زمانی که یک فرد ناسازگاری بین وضعیت موجود و وضعیت مورد انتظار را احساس کند دچار درگیری می‌شود. به‌طورکلی ، مردم فکر می‌کنند که باید از درگیری اجتناب کرد ، اما به گفته فیشر و همکاران ، تضاد در زندگی مفید است و بخشی از زندگی است.
کار و خانواده
بااین‌حال ، دیگران استدلال می‌کنند که تعارض ممکن است مانع از کار گروهی شود ، بنابراین رفتارهای غیراخلاقی برای رسیدن به اهداف ایجاد می‌کند. تعارض کار و خانواده تعارضی است که به دلیل عدم توازن در نقش‌ها در خانه و محل کار رخ می‌دهد. فرض بر این است که دو خواسته در یک سطح وجود دارد. اما نمی‌توان آن‌ها را به یک‌شکل برآورده کرد و به‌طور بالقوه باعث ناسازگاری عملکرد و ناراحتی در هر دو حالت می‌شود. این موجب ایجاد استرس در محل کار می‌شود.. علاوه بر این ، شغلی که مستقیماً با مشتریان ارتباط دارد ، به‌راحتی تعارض ایجاد می‌کند. # تعریف استرس
سه بعد را می‌توان برای تعارض کار و خانواده تشخیص داد.
- تعارض مبتنی بر زمان: این تضاد درنتیجه رقابت چند نقش در یک‌زمان است. درحالی‌که مدت فعالیت در یک نقش را نمی‌توان به فعالیت‌های مربوط به نقش دیگر اختصاص داد.
2. تعارض مبتنی بر فشار : استرس در یک نقش بر عملکرد فرد در نقش دیگر تأثیر می‌گذارد. تعارض نقش اغلب به دلیل فشار یک نقش است که پیگیری خواسته‌های نقش دیگر را دشوار می‌کند.
3. تعارض مبتنی بر رفتار: زمانی اتفاق می‌افتد که رفتار در یک نقش را نمی‌توان با الگوهای رفتاری در نقش دیگر تنظیم کرد. رویکرد نظری حاکم بر تعارض بر عواملی مانند حمایت اجتماعی ، ابهام و انتظارات بیش‌ازحد از نقش استوار است. بر اساس نظریه نقش ، نقش‌ها تعیین می‌کنند که چه رفتاری بروز داده شود. وقتی توقعات بین نقش‌ها تفاوت داشته باشند ، ممکن است تعارض کاری یا خانوادگی ایجاد شود .
ازنظر اکولوژیکی
ازنظر اکولوژیکی ، خانواده و کار دو سیستم اجتماعی متصل و به‌هم پیوسته هستند. که برای رفاه و سلامت فردی حیاتی هستند. باوجود تغییرات اساسی جمعیتی ، اجتماعی و اقتصادی که در جهان پیداشده است. خانواده هنوز وظایف مهم حفاظت جسمانی ، سازگاری و تغییر ،فرزند آوری ، اجتماعی شدن و ارتباط ، آموزش و حمایت از کودکان ، کنترل رفتارهای اجتماعی و جنسی را برآورده می‌کند. ، حمایت اجتماعی و حفظ اخلاق اعضا و ایجاد انگیزه در اعضا برای ایفای نقش در داخل و خارج از خانواده همچنان ادامه دارد.
از طرف دیگر ، کار در اقتصاد مبتنی بر بازار مهم است زیرابه افراد فرصت می‌دهد از ظرفیت کاری خود به‌عنوان ابزاری برای بقا استفاده کنند. همچنین کار کردن فرصت‌هایی برای عزت‌نفس ، خودشکوفایی ، عزت و احترام فراهم می‌کند. اگرچه خانواده و کار از ملزومات اساسی برای برآوردن حس انسانیت ما هستند ، اما تقاطع‌های بین آن دو(کار- خانواده) می‌توانند محل ، درگیری و نزاع باشند. تقاطع‌هایی که همیشه متضاد و “مشکل‌ساز” نیستند. تا آنجا که برای شناسایی دقیق‌تر پیامدهای تلاقی خانواده کارگر ، حداقل سه دوره تاریخی را می‌توان از یکدیگر متمایز کرد .# تعریف استرس
مدل استرس شغلی (HSE)
مدلی از استرس شغلی توسط انجمن HSE تعریف می‌شود. که اثرات و نتایج رابطه بین ناهنجاری‌های مرتبط با استرس، علائم فردی و سازمانی را توضیح می‌دهد.
5 مرحله که شامل 5 حیطه کاری است که ممکن است منجر به استرس شود طراحی نمودند. این مدل 5 قسمتی به شناسایی مشکلات کمک می‌کند و چارچوبی برای حل آن‌ها فراهم می‌کند. که عبارت‌اند از: تقاضا، کنترل، پشتیبانی (مدیران و همکاران)، رابطه و تغییرات
تعریف هر بعد از مدل HSE:
تقاضا: “آنچه شغل از شما می‌خواهد و درواقع همان چیزی است که شغل به شما تحمیل می‌کند و برای انجام آن استخدام می‌شوید.”
کنترل: به عبارت ساده، کنترل یعنی چقدر بر کار خود تسلط و کنترل دارید؟
حمایت: حمایت در محیط کار به این معناست که تا چه اندازه توسط دیگران حمایت می‌شوید.
ارتباط: ،منظور از ارتباط راههای ارتباط با همکاران که فرد در محیط کار برقرار می‌نماید است.
تغییرات: برای پیشرفت ، محیط کار همیشه نیاز به تغییر دارد. به‌عنوان‌مثال، ممکن است فرآیندهای کاری دستخوش تغییراتی شوند یا فناوری‌های تولیدی دستخوش تغییراتی شوند. و یا اصلاً در محیط کاری یک کارمند تغییراتی ایجاد شود و مثلاً از یک بخش به بخش دیگر انتقال یابد.
استرس شغلی، تعارض نقش و ابهام نقش
روانشناسان سازمانی عوامل استرس‌زای متعددی را در محل کار معرفی کرده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها خصوصیات نقش ، خصوصیات شغلی و مسئولیت‌پذیری است. به اعتقاد برخی از محققان با کمک ویژگی‌های نقش می‌توان استرس شغلی را پردازش و ببین نمود، آن‌ها استرس را محصول ناهمگونی و ناسازگاری بین انتظارات و خواسته‌های فرد با انتظارات سازمان می‌دانند. و چهار ویژگی را برای نقش معرفی کرده‌اند که عبارت‌اند از: تعارض نقش و کم‌باری نقش ، گرانباری نقش ، ابهام نقش
این عوامل بر نتایج شغلی و نگرش‌های مربوط به کار تأثیر می‌گذارد. ابهام نقش به موقعیت شغلی خاصی اشاره دارد که در آن برخی از اطلاعات موردنیاز برای انجام کار نامطلوب ، ناکافی یا گمراه‌کننده است . ابهام نقش زمانی رخ می‌دهد که شاغل اطلاعات ناکافی ، سیاست نامشخص ، اختیارات مبهم ، در رابطه باکارهای خود دارد . اضافه بر آن ، ابهام نقش شامل هماهنگی گردش کار ، نقض زنجیره فرمان ، توصیف شغل و جریان ارتباط ضعیف است. بنابراین ، ابهام نقش به فشار زمان انجام کار به دلیل عدم وضوح یا عدم درک صحیح نقش فرد در سازمان اشاره دارد . در صورت تغییر در ساختار و مقررات پرسنلی ، ممکن است. ابهام در نقش ایجاد شود و منجر به مشکلاتی مانند تقاضا و فشار برای کار شود. تعارض نقش و ابهام نقش پیامدهای بالقوه‌ای دارد. این می‌تواند ناشی از استرس زیاد ناشی از کار باشد ، باعث ایجاد استرس شغلی و حتی موارد دیگر شود.
تعارض نقش‌ها نیز زمانی پدیدار می‌شوند که پذیرش مجموعه‌ای از الزامات شغلی با پذیرش مجموعه‌ای از الزامات شغلی ناسازگار یا کاملاً غیرممکن است. ، تعارض نقش زمانی رخ می‌دهد که شخصی به‌عنوان کارمند یا عضو یک سازمان که باید از تمام قوانین و مقررات موجود پیروی کند. و به سازمان وفادار باشد ، و به‌عنوان یک عضو حرفه‌ای که باید به قوانین و استانداردهای اخلاقی پایبند باشد دچار تعارض می‌شود
استرس شغلی و فرسودگی شغلی
هرکسی که به مدت طولانی در محیط کاری استرس‌زا بوده است به‌خوبی می‌داند که خستگی جسمی و روحی ناشی از کار زیاد به چه معناست. فرد می‌تواند در شرایطی که تحت‌فشار و استرس نیست به‌طور کامل با مسائل مختلف زندگی کنار بیاید. در غیر این صورت ، هر مسئله و بی‌برنامگی در برنامه عادی فرد می‌تواند به‌عنوان یک بحران احساسی خاص ظاهر شود. ناتوانی فرد در کنترل خود و ممانعت از واکنش‌های شدید باعث ایجاد احساس ناخوشایند در فرد می‌شود ، در چنین شرایطی فرد احساس می‌کند که می‌خواهد در خانه و محل کار نسبت به همه پرخاشگری کند و درعین‌حال ازنظر روحی بسیار خسته است. که مانع از درست فکر کردن و کنترل اعصاب می‌شود. استرس و همه عوارض ناشی از آن می‌تواند ریشه در عوامل زیادی داشته باشد که کار زیاد تنها یکی از دلایل آن است .
بر اساس برخی مطالعات ، یکی از عوامل اصلی فرسودگی شغلی ، نارضایتی و عملکرد ضعیف شغلی؛ استرس زیاد ناشی از کار است. بنابراین لازم است به آثار استرس شغلی و افسردگی بر عملکرد کارکنان توجه شود
اگر استرس به‌درستی کنترل نشود ، می‌تواند منجر به مشکلات حادی شود. در معرض قرار گرفتن استرس مزمن منجر به بیماری‌های جسمی مانند بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های روحی ،روانی مانند اختلالات اضطرابی شود. هنگامی‌که به دلیل عدم مدیریت درست استرس ، توجه کافی به علائم استرس نمی‌شود. افراد علاقه خود را برای مشارکت در امور سازمان و همکاری برای دستیابی به اهداف در طول زمان از دست می‌دهند. و بنابراین تحرک و پویایی سازمانی در چنین سازمان‌های مشاهده نمی‌شود. که نتیجه آن کاهش مشارکت کردن افراد در اثربخشی و تولید سازمان می‌باشد.
به دلیل پیچیدگی شغل ، استرس به‌عنوان “ویروس شغلی” نامیده می‌شود. در محیط رقابتی ، افرادی مانند حسابرسان، وکلا ، پزشکان و مدیران سطح بالای سازمانی ، با سطوح مختلف استرس شغلی دست‌وپنجه نرم می‌کنند .
استرس و سلامت روان
استرس عصبی به عنوان مهم‌ترین عامل بیماری‌های روحی، جسمی. و رفتاری توجه پزشکان، روانشناسان و دانشمندان علوم رفتاری و مدیریت را به خود جلب کرده است. استرس نه‌تنها به دلیل هزینه‌ها و ضررهای اقتصادی آن ، بلکه تأثیرات منفی آن بر سلامت جسمی و روانی افراد اهمیت دارد. امروزه روشن گردید که استرس با بسیاری از بیماری‌های جسمی و روحی همراه است یا در ایجاد ، توسعه و گسترش آن نقش دارد.
اگرچه به‌طورکلی تصویر منفی از استرس در ذهن افراد وجود دارد ، اما برای انجام بهینه کارها ، فرد به سطح متعادل استرس نیاز دارد. زیرا بدون استرس ، افراد تلاش لازم را برای انجام کارها انجام نمی‌دهند. بااین‌حال ، استرس بیش‌ازحد موجب کاهش بهره‌وری و اختلال در عملکرد کارکنان در سازمان‌ها می‌شود . بنابراین ، سازمان‌ها در برنامه خود به مطالعه ، کنترل و کاهش استرس در محل کار توجه زیادی دارند تا جسمی و روانی هزینه استرس را کاهش داده و بهره‌وری کارکنان خود را افزایش دهند. . درواقع استرس نتیجه نیاز ما به سازگاری جسمی ، روحی و احساسی در برابر تغییر است. به گفته راس و آلتمایر ، چهار عامل بر استرس شغلی در محل کار مؤثرند که شامل : ویژگی‌های نقش ، ویژگی‌های شغلی ، روابط بین فردی ، فضا و ساختار سازمانی و فناوری و ویژگی‌های مادی
رابطه بین سلامت جسمی و روانی
توسط هر دو گروه محققان درزمینهٔ سلامت روانی و جسمی موردتوجه قرارگرفته است. در تعریف سلامت عمومی ؛ رفاه کامل جسمی ، روحی و اجتماعی نه وجود بیماری توسط جامعه جهانی بهداشت تعریف‌شده است . بر این اساس ، ما می‌توانیم عوامل مختلفی را که بر سلامت فرد تأثیر می‌گذارد ازجمله سلامت روانی وی برشماریم که از همه آن‌ها می‌توان به‌عنوان استرس عمومی یادکرد.
سلامت جسمانی به‌عنوان وضعیت سلامت روانی افراد ، سلامت روان به‌عنوان وضعیت بهزیستی و توانایی کنار آمدن با جامعه و رضایت از موقعیت‌های شخصی و ویژگی‌های اجتماعی تعریف می‌شود .با کشف زمینه‌های مشترک درزمینهٔ رابطه ویژگی‌های روحی و جسمی با یکدیگر ، متخصصان هر دو حوزه تصمیم گرفتند از اثرات مثبت این عوامل در طرف مقابل استفاده کنند. افراد در سازمان‌های مختلف و در موقعیت‌های مختلف اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و روانی در معرض عوامل استرس‌زا قرار دارند و بر اساس ویژگی‌های شخصی خود بازخوردهای متفاوتی بروز می‌دهند.
نیروی کار سالم و کارآمد
یکی از اجزای اساسی اثربخشی هر سازمان است. سلامتی طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی این‌گونه است: رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه‌فقط عدم وجود بیماری یا ناتوانی . بر این اساس عوامل مختلفی بر سلامت روانی فرد تأثیرگذار است که همه آن‌ها را می‌توان تحت عنوان کلی استرس قرارداد. عواملی که بر سلامت روان تأثیر منفی زیادی می‌گذارند می‌توان به ساعات کاری زیاد ، مهلت‌ها و مسئولیت‌های حساس اشاره نمود
به‌عنوان‌مثال ، مشاغلی که مسئول نجات جان افراد هستند ، مانند پزشکی ، آتش‌نشانی و خلبان ، استرس را در سطوح بالا تجربه می‌کنند. مطالعه دیگری نشان داد که پزشکان و پرستارانی که زمان بیشتری را در تماس مستقیم با بیماران می‌گذرانند ، استرس بالاتری را نسبت به سایر همکاران خود تجربه می‌کنند. ولی امروزه دریافتیم که حتی مشاغلی که با بیماری و مرگ سروکار ندارند می‌توانند استرس‌زا باشند. در چنین مشاغلی ، عواملی مانند ارتباط با همکاران ، عدم وجود منابع حمایتی لازم و محیط فیزیکی به‌عنوان منبع استرس در نظر گرفته می‌شود . همین‌طور روابط بین فردی اگرچه می‌تواند به‌عنوان منابعی برای حمایت روانی افراد باشد ولی همان نیز می‌تواند منبع اصلی استرس هستند . منبع دیگر استرس عدم کنترل شرایط کار است ، بنابراین افرادی که کنترل کمی بر زمان کاردارند استرس زیادی را تجربه می‌کنند .
در این راستا ، سازمان‌ها سعی می‌کنند افرادی را که مشکلات عمده روانی ندارند ، جذب کنند ، اما افراد سالم نیز پس از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض عوامل استرس‌زا قرار گیرند دچار مشکلاتی نظیر اضطراب ، خستگی ، بی‌خوابی ، کسالت ، مشکلات ارتباطی ، افسردگی ،. اختلالات روان‌تنی ، سیگار کشیدن ، مشکلات قلبی عروقی ، اختلالات خوردن و حتی خودکشی می‌شوند بنابراین ، شناسایی بی‌رویه موارد مستعد بیماری‌های روانی می‌تواند به سازمان‌ها و افراد کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه را انجام داده و هزینه‌ها را به دلیل عملکرد ضعیف ، درمان و در دوران غیبت کاهش دهند.
استرس و عملکرد شغلی
ازآنجاکه بسیاری از وظایف مدیریت بر اساس عملکرد می‌باشد، عملکرد یکی از مفاهیم اساسی در مدیریت است زیرا شکست یا موفقیت سازمان را می‌توان در آینه عملکرد آن‌ها مشاهده نمود. فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد عملکرد را ” اجـرا، به كار بستن، انجام دادن هر كار منظم يا تعهـد شـده” ” تعریف می‌کند. بنابراین عملکرد را می‌توان “رفتار” (نحوه استفاده سازمان‌ها ، گروه‌ها و افراد از آن برای کار) در نظر گرفت.
معتقد است که رفتار در عملکرد وجود دارد و باید از نتایج مجزا باشد زیرا برخی از سیستم‌ها می‌توانند نتایج را از بین ببرند . ازجمله عوامل مهم ایجادکننده استرس شغلی می‌توان به آستانه تحمل پایین ، عدم پذیرش تفاوت‌های فردی و همچنین نحوه سازگاری فرد با شرایط اشاره کرد. همچنین عدم ارتقاء شغل ، حداقل حقوق و ارزیابی و تبعیض ناعادلانه و امنیت شغلی نیز باعث ایجاد استرس شغلی می‌شود. ازاین‌رو استرس شغلی می‌تواند در کاهش بهره‌وری ، انگیزه و مهارت‌ها منعکس شود و سطوح بالای آن به‌قصد ترک کار مربوط می‌شود .
مک گراث می‌گوید:
وقتی استرس درون سازمان افزایش می‌یابد یا به مدت طولانی ادامه می‌یابد ، فرد ازنظر جسمی و روحی ضعیف و خسته می‌شود و نمی‌تواند تولید مناسبی کند.” و این نشان می‌دهد که استرس بیش‌ازحد عملکرد کارکنان را کاهش می‌دهد. سازمان ملل متحد استرس شغلی را بیماری قرن بیستم دانست و کمی بعد سازمان بهداشت جهانی آن را یک اپیدمی در جهان اعلام کرد.
تحقیقات نشان داده است که 75 تا 90 درصد افرادی که به پزشک مراجعه می‌کنند ناشی از مشکلات استرس است و در کشورهای توسعه‌یافته آمار بالایی از کارکنان از استرس کاری رنج می‌برند این آمار برای کشورهای درحال‌توسعه 30 درصد کل نیروی کار است بر اساس تحقیقات نشان داده شد استرس ناشی ز کار بسیار جدی‌تر و حادتر از سایر عوامل استرس‌زا مانند مشکلات خانوادگی و مالی است.طبق تعریفی که موسسه جهانی بهداشت و ایمنی شغلی ارائه کرده است ، استرس شغلی زمانی ایجاد می‌شود که بین نیازها و توانایی‌های شغلی تناسب وجود نداشته باشد.
استرس شغلی عوارض مختلف جسمی ، روانی ، رفتاری و سازمانی دارد.
عوارض جسمی عبارت‌اند از: بیماری‌های قلبی عروقی ، گوارشی ، اسکلتی عضلانی ، اختلالات سیستم ایمنی بدن و انواع سرطان‌ها و افزایش میزان صدمات و تصادفات را شامل می‌شود و عوارض روانی از علائم خفیف اعصاب و روان تا بیماری‌های شدید روانی متغیر است. علائم اولیه و خفیف ممکن است شامل از دست دادن اشتها ، بی‌خوابی ، عصبی بودن ، سردرد ، سوءهاضمه ، جویدن ناخن و کاهش تمرکز باشد.
با شروع تأثیرات استرس بر فرد ، ممکن است بیماری‌های آشکار و پنهانی مانند افسردگی ، اختلالات اضطرابی ، دردهای شکمی و روان‌پریشی ایجاد شود. پیامدهای رفتاری استرس شغلی نیز شامل غیبت ، سیگار کشیدن ، اختلالات خواب ، ، الکل و اعتیاد است. همچنین رابطه مستقیمی بین استرس و سلامت شخصی ، امراض قلبی ، تعادل روانی در زندگی ، عملکرد و رضایت شغلی وجود دارد که موجب بار اقتصادی برای سازمان ناشی از هزینه‌های درمانی و بهبود می‌شود.بنابراین ، به موضع استرس برای اطمینان از سلامت عمومی کارکنان و بهبود عملکرد شغلی توجه جدی شود. در غیر این صورت ، دستیابی به اهداف سازمانی دشوار خواهد بود. مطالعات انجام‌شده در سال 2001 و 2002 نشان می‌دهد که درمان‌هایی که استرس را کاهش می‌دهند باعث بهبود بیماری افراد مبتلابه بیماری قلبی و همچنین وضعیت پس از حمله قلبی می‌شود.
به شواهدی وجود دارد که برنامه‌های مدیریت استرس ممکن است خطر حمله قلبی را کاهش دهد. در مطالعه‌ای در سویس نشان داده‌شده علائم روانی – فیزیولوژیکی استرس در 205 مهماندار فرودگاه زوريخ و ژنو بررسـي شـد و نمونه بزاق قبل و بعد از هر پرواز برای ارزیابی ترشح کورتیزول جمع‌آوری شد. حدود 10 تا 15 درصد از مراقبین سطوح بالایی از علائم روانی استرس را نشان دادند و بررسی کاری نشان داد که عوارض مهمانداران هواپیما به‌وضوح با واکنش‌های کورتیزول و حجم کار سازگار بود. از رو مدیران باید گله و شکایت کارکنان کار زیاد باید موردتوجه قرار گیرد.
ثبت درخواست مشاوره پایان نامه و مقاله
پس از ثبت فرم با شما تماس خواهیم گرفت