ضریب آلفای کرونباخ (Cronbach alpha) یک روش برای ارزیابی پایایی پرسشنامه‌ها بر اساس هماهنگی درونی سوالات است. این روش برای اندازه‌گیری هماهنگی درونی ابزارهای اندازه‌گیری مانند پرسشنامه‌ها یا آزمون‌هایی که ویژگی‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کنند، استفاده می‌شود. به‌طور معمول، اگر ضریب آلفای کرونباخ بیشتر از ۰/۷ باشد، ابزار اندازه‌گیری به‌طور قابل قبولی پایا است.

در ارزیابی پرسشنامه‌های مرتبط با تحقیقات آماری. از آلفای کرونباخ (Cronbach’s α) به عنوان یک معیار برای اندازه‌گیری اعتبار پاسخ‌های ارائه شده در گویه‌ها استفاده می‌شود. این شاخص که گاهی به عنوان ضریب آلفا نیز شناخته می‌شود، توسط لی کرونباخ، دانشمند روانشناسی و علوم تربیتی، در سال ۱۹۵۱ معرفی شد.

ضریب همبستگی آلفای کرونباخ می‌تواند. به عنوان یک معیار برای ارتباط بین دو سوال در نظر گرفته شود. که برای اندازه‌گیری یک هدف خاص استفاده می‌شوند. این شاخص به عنوان یک تابع از تعداد سوالات در پرسشنامه، میانگین کوواریانس بین زوج سوالات و واریانس امتیازات پرسشنامه عمل می‌کند.

استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (Cronbach alpha)

در یک ابزار اندازه‌گیری، هر سوال می‌تواند مقادیر عددی مختلفی را اختیار کند. برای اطمینان از پایایی یک پرسشنامه با طیف لیکرت، ابتدا آن را در یک نمونه کوچک معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ نفر توزیع کنید و سپس ضریب آلفای کرونباخ را محاسبه کنید. اگر مقدار آلفای کرونباخ از ۰/۷ بیشتر بود، این نشان می‌دهد که پرسشنامه دارای پایایی مطلوب است و در شرایط یکسان، نتایج یکسانی به دست می‌دهد.

این ضریب قابلیت اعتماد نشان می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری ویژگی‌های با ثبات آزمودنی و یا ویژگی‌های متغیر و موقتی را به چه اندازه اندازه‌گیری می‌کند. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری مانند پرسشنامه‌ها یا آزمون‌هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کنند، استفاده می‌شود. در این ابزارها، هر سوال می‌تواند مقادیر عددی مختلفی را اختیار کند.

فرمول محاسبه آلفای کرونباخ

برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، ابتدا باید واریانس نمره‌های هر زیر مجموعه سوال‌های پرسشنامه (یا زیر آزمون) و واریانس کل را محاسبه کنید. سپس با استفاده از فرمول محاسبه آلفای کرونباخ، مقدار ضریب آلفا را محاسبه کنید.

در اینجا، k نمایانگر تعداد سوالات یا گویه‌های پرسشنامه یا آزمون است، S2 نمایانگر واریانس زیر آزمون k است و سیگمای S2 نمایانگر واریانس کل آزمون است.

به عنوان یک مثال، اگر یک پرسشنامه شامل سه زیرمجموعه سوال باشد و واریانس هر زیرمجموعه به ترتیب ۶، ۴ و ۷ باشد و واریانس کل برابر با ۳۲ باشد، مقدار ضریب آلفای کرونباخ با استفاده از فرمول مذکور به صورت زیر محاسبه می‌شود:

rα = (۳÷۲) × [۱- (۱۷÷۳۲)]= ۰.۸

مقدار صفر این ضریب نشان دهنده عدم قابلیت اعتماد و ۱+ نشان دهنده قابلیت اعتماد کامل است.

محاسبه پایایی با استفاده از نرم‌افزار SPSS

برای محاسبه پایایی با استفاده از نرم‌افزار SPSS، ابتدا از منوی Analyze گزینه Scale و سپس فرمان Reliability analysis را اجرا کنید. سپس متغیرهای مورد نظر خود را انتخاب کرده و دکمه >> را فشار دهید تا وارد باکس Items شوند. سپس دکمه OK را فشار دهید تا نتیجه نمایش داده شود. در جدول دوم، نشان داده می‌شود. اگر ضریب آلفا بیشتر از ۰/۷ باشد، پایایی پرسشنامه مورد ارزیابی مطلوب است.

مثال:

در اینجا داده‌های یک پرسشنامه با استفاده از “طیف لیکرت” (Likert Scale) برای چهار گویه به صورت فشرده و با محتوای مربوط به برنامه SPSS قرار داده شده است. در طیف لیکرت، پنج گزینه‌ انتخابی برای هر گویه وجود دارد. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ در SPSS، مراحل زیر را انجام می‌دهیم.

از منوی Analysis گزینه Scale را انتخاب و سپس دستور Reliability Analysis را اجرا می‌کنیم. در پنجره‌ای که ظاهر می‌شود، گویه‌هایی که باید سازگاری درونی آن‌ها بررسی شود را انتخاب می‌کنیم. این تنظیمات در تصویر زیر قابل مشاهده هستند.

خلاصه

پایایی یکی از ویژگی‌های اساسی ابزارهای اندازه‌گیری، به ویژه برای پرسشنامه‌های طیف لیکرت و مطالعات کمی است. برای اندازه‌گیری پایایی از شیوه‌های مختلفی استفاده می‌شود، اما یکی از روش‌های معروف آلفای کرونباخ است. این روش بر اساس پراکندگی داده‌ها و پاسخ‌های جمع‌آوری شده است و اگر ضریب محاسبه شده بیشتر از هفت دهم باشد، می‌توان به پایایی ابزار اندازه‌گیری اطمینان داشت.